Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης (Smart Specialisation Strategy – S3) αφορά σε μια νέα γενιά πολιτικών Έρευνας & Καινοτομίας και συνελήφθη ως ιδέα στο πλαίσιο της αναζωογόνησης της Στρατηγικής της Λισαβόνας. 
Συγκεκριμένα, το 2005, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρότησε την ομάδα εμπειρογνωμόνων «Γνώση για την Ανάπτυξη» (Knowledge for Growth Group), από ειδικούς στην καινοτομική οικονομία και με σκοπό τη διαχείριση της στροφής της Ε.Ε. προς την οικονομία της γνώσης. 

Μία από τις εκροές της ομάδας αυτής ήταν η λεγόμενη έννοια της Έξυπνης Ειδίκευσης που εκπονήθηκε από τον Dominique Foray κ.ά. (Foray et al., 2009). Η Έξυπνη Εξειδίκευση στηρίχθηκε στην ιδέα της προώθησης της αποδοτικής, αποτελεσματικής και συνεργατικής χρήσης των δημόσιων επενδύσεων και στην υποστήριξη των χωρών και των περιφερειών για την ενδυνάμωση της καινοτομικής δυναμικότητας τους, μέσω της συγκέντρωσης των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων τους σε επιλεγμένους, διεθνώς ανταγωνιστικούς παραγωγικούς τομείς, που παρουσιάσουν ιδιαίτερη δυναμική σε επίπεδο χώρας/περιφέρειας, για την άμεση και αποτελεσματική ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας.

Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης αποτελεί μια εθνική και περιφερειακή καινοτόμο προσέγγιση που στοχεύει στην τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης στην Ευρώπη, δίνοντας τη δυνατότητα σε κάθε χώρα και στις περιφέρειές της να προσδιορίζουν και να αναπτύσσουν τα δικά τους ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε στρατηγικούς τομείς κατάλληλους για παρέμβαση, αποφεύγοντας την περιττή επανάληψη και τον κατακερματισμό των προσπαθειών και των πόρων. 

Το κλειδί για την ανεύρεση των περιοχών στις οποίες μια χώρα ή μια περιφέρεια έχει τις δυνατότητες να ξεχωρίσει και να είναι πιο ανταγωνιστική από άλλες, αποτελεί η Διαδικασία Επιχειρηματικής Ανακάλυψης (ΔΕΑ) – Entrepreneurial Discovery process (EDP) στην οποία συμμετέχει ο πολιτικός και επιχειρηματικός κόσμος, η ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα και η κοινωνία των πολιτών (Κ.τ.Π.). Μέσω μιας περιεκτικής και διαδραστικής διαδικασίας που ακολουθεί τη λογική «από κάτω προς τα πάνω» (bottom-up), οι συμμετέχοντες ανακαλύπτουν και παράγουν πληροφορίες σχετικά με πιθανές νέες δραστηριότητες, εντοπίζοντας ευκαιρίες που αναδύονται μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης, ενώ οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αξιολογούν τα αποτελέσματα και τους τρόπους για την διευκόλυνση της αξιοποίησης αυτού του δυναμικού και τελικά διοχετεύουν πιο αποτελεσματικά τους πόρους των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων.

Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης είναι έξυπνη γιατί προσδιορίζει τα δυνατά σημεία και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε χώρας και των περιφερειών της, εξειδικευμένη γιατί δίνει προτεραιότητα στις επενδύσεις έρευνας και καινοτομίας σε ανταγωνιστικούς τομείς και αποτελεί στρατηγική γιατί προσδιορίζει ένα κοινό όραμα για την καινοτομία στην Ευρώπη.

Τα τρία βήματα επιτυχημένης υλοποίησης S3

Αυτό που την καθιστά διαφορετική από τη μέση στρατηγική καινοτομίας είναι, μεταξύ άλλων:

• Ο βασισμένος σε αποδείξεις χαρακτήρας της (δεν εξετάζει μόνο τυπικά ζητήματα έρευνας και δεξιοτήτων αλλά μελετά συνολικά στοιχεία όπως η γεωγραφική θέση, η πληθυσμιακή δομή, οι φυσικοί πόροι κ.λπ.), 
• Η διακρατική της προοπτική σε επίπεδο δυνητικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, αγορών και δυναμικού για συνεργασία με φορείς καινοτομίας πέρα από γεωγραφικά σύνορα, 
• Η δυνατότητα παραγωγής όχι μόνον νέας γνώσης αλλά και η συγκέντρωση της υφιστάμενης γνώσης και τεχνολογιών και η δημιουργία καινοτομίας σε όλες τις πιθανές μορφές, 
• Η συνεργασία και η διάχυση γνώσης μεταξύ τομέων, τεχνολογιών και επιπέδων διοίκησης (εθνικών και τοπικών) και όχι η ανάδειξη νικητών.   

Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης έχει ως στόχο την ενίσχυση του πειραματισμού σε υφιστάμενες και νέες περιοχές δραστηριοτήτων και την προσαρμογή αντίστοιχα των πολιτικών σύμφωνα με τα αποτελέσματα. Απαιτεί αποτελεσματικό και ενεργό συντονισμό των παρεμβάσεων πολιτικής (μείγμα πολιτικών και ευθυγράμμιση των εργαλείων πολιτικής) για να επιτραπεί ο στρατηγικός συντονισμός. Απαιτεί επίσης μακροπρόθεσμα οράματα εκ μέρους των διαμορφωτών πολιτικής αλλά και τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών (επιχειρηματικός κόσμος, ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα, κ.λπ.) Ταυτόχρονα, αντανακλά τον επείγοντα χαρακτήρα της λήψης σκληρών επιλογών σε εποχές δύσκολων μεταβάσεων στο πλαίσιο αυστηρών περιορισμών σε επίπεδο προϋπολογισμού.

Στο πλαίσιο αυτό, οι εθνικές και περιφερειακές αρχές σε όλη την Ευρώπη καταρτίζουν και υλοποιούν Στρατηγικές Έξυπνης Εξειδίκευσης προκειμένου να είναι πιο αποδοτική η χρήση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων και να αυξηθούν οι συνέργειες μεταξύ των διαφορετικών εθνικών και περιφερειακών πολιτικών σε επίπεδο Ε.Ε., καθώς και μεταξύ των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων.

Σχετικά links:
Εθνική Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης
EC Smart Specialisation Platform